ΜΙΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ ΕΚΘΕΣΗ

Μάρτυρες πολιτισμού στο Βυζαντινό Μουσείο

Δέκα ολόκληρα χρόνια χρειάστηκε να ετοιμαστεί μια από τις ωραιότερες εκθέσεις που έγιναν ώς σήμερα στο Βυζαντινό Μουσείο, αναφέρει η Καθημερινή (06.10.2009). Κάθε έκθεμα μια ιστορία και όλα μαζί, η συνέχεια του τέλους του πρώτου μέρους της έκθεσης «Από τον αρχαίο κόσμο στον βυζαντινό». Ο τίτλος της έκθεσης με την οποία το Βυζαντινό ολοκληρώνει την παρουσίαση των μόνιμων συλλογών του αποκαλύπτει τι ακριβώς θα δει το κοινό: «Από το Βυζάντιο στη νεότερη εποχή». Με λίγα λόγια την περίοδο που ξετυλίγεται από την Αλωση μέχρι και το νέο ελληνικό κράτος.

Σε μια έκταση 1.400 τ.μ. στους υπόγειους χώρους του Βυζαντινού παρουσιάζονται περίπου 1.000 «θησαυροί» από τους οποίους οι περισσότεροι βγαίνουν για πρώτη φορά από τις αποθήκες του μουσείου. Η παρεξηγημένη μεταβυζαντινή περίοδος αποκαλύπτεται στο κοινό με 243 εικόνες, 30 τοιχογραφίες, 24 γλυπτά και ένα νομισματικό σύνολο.

Η Αθήνα μπορεί να δει επιτέλους και να αναθεωρήσει τι έγινε μετά την Αλωση της Κωνσταντινούπολης. Είναι η πρόταση του Βυζαντινού Μουσείου που απόψε κάνει ανεπίσημα εγκαίνια (μαζί με την έκθεση του Γουόρχολ), μέχρι να αναλάβει καθήκοντα ο νέος υπουργός Πολιτισμού που θα ρίξει ένα βλέμμα και στη βίλα Ιλίσσια. Η αλήθεια είναι πως φέτος το Μουσείο της Ακρόπολης μονοπώλησε το ενδιαφέρον όλων μας. Ομως εδώ «είναι η πρώτη φορά που ελληνικό μουσείο επιχειρεί κάτι ανάλογο», μας εφιστούν όλοι την προσοχή. Να διαβάσει δηλαδή αυτήν την περίοδο που υποτιμητικά -όπως τονίζει ο διευθυντής του μουσείου Δημήτρης Κωνστάντιος- αποκαλούμε Τουρκοκρατία και Βενετοκρατία.



Αρχαιολόγοι, μουσειολόγοι, αρχιτέκτονες, ιστορικοί, συντηρητές, φρόντισαν να μας διηγηθούν το τι συνέβη τότε. «Μια εποχή δημιουργίας και αντίστασης που καθρεφτίζεται στην τέχνη». Θησαυροί που δημιουργήθηκαν κάτω από την κυριαρχία των Οθωμανών κι άλλοτε των Βενετών συγκεντρώθηκαν και περιμένουν την προσοχή μας. «Ως μάρτυρες πολιτισμού». Ετσι θα δούμε όλα τα έργα που παρουσιάζονται σε ένα αρχιτεκτονικό περιβάλλον το οποίο τονίζεται από πωρόλιθο, ανοξείδωτα στοιχεία, κρύσταλλο και πλέξιγκλας. Ακριβώς τα ίδια υλικά που χρησιμοποιήθηκαν και για το πρώτο μέρος της έκθεσης που προηγήθηκε πέντε χρόνια πριν.

«Υπάρχει και νέος τρόπος ανάγνωσης» σημειώνει η Αναστασία Λαζαρίδου, επιμελήτρια της έκθεσης. «Η Αλωση είναι μια ιστορική τομή που διαμορφώνει και καθορίζει τους επόμενους αιώνες και την πορεία του νέου ελληνισμού. Δείχνουμε τι προηγείται και τι έπεται».

Ομάδες αντικειμένων «ξαναδιαβάζουν» την ιστορία. Οσο για το κοινό, αυτό ανακαλύπτει πως την περίοδο της Τουρκοκρατίας και Βενετοκρατίας η κοινωνία τελικά δεν ήταν καθόλου αδρανής. Αντιθέτως, δημιούργησε και διαμόρφωσε όλη την ιστορική πορεία μέχρι τον νέο ελληνισμό.

Από τους ωραίους σταθμούς της έκθεσης, το σχέδιο της Ανάστασης που χρειάστηκε σχεδόν τρία χρόνια να το αποκαταστήσουν οι συντηρητές στα εργαστήρια, ώστε να φανεί η υπογραφή του Λουδοβίκου Θείρσιου. Είναι αυτός που αγιογράφησε και την Αγία Ειρήνη αλλά και μέρος της Ρωσικής εκκλησίας. Η Ανάσταση καλύπτει τοίχο τεσσάρων μέτρων στο μουσείο και είναι από τα τοπ αντικείμενα της έκθεσης που μας εισάγουν στην τρίτη διάσταση, που έχει απορρίψει η βυζαντινή ζωγραφική.

Εντυπωσιακή και η εικόνα του Κρητικού ζωγράφου Θεόδωρου Πουλάκη με τα έντονα υπέροχα πορφυρά χρώματα. Οι αρχαιοκάπηλοι την έκοψαν εννιά κομμάτια για να την πουλήσουν, αλλά ευτυχώς ατύχησαν. Ετσι οκτώ χρόνια μετά την κλοπή της, έφτασε για συντήρηση στο Βυζαντινό Μουσείο.

Είναι επίσης οι εικόνες του Αγγέλου, του Δαμασκηνού, του Τζάνες και του Δοξαρά. Τοιχογραφίες ξακουστές όπως ενός ολόκληρου τοίχου από την Απόλπαινα Λευκάδας. Αλλά και εκείνη της Κοίμησης της Θεοτόκου από την Παναγία των Δελφών. Συγκινητικές και οι καραμανλίδικες εικόνες. Εδώ η στάση είναι απαραίτητη για να τις θαυμάσετε. Με τη γραφή των τουρκόφωνων ορθόδοξων όπου έγραφαν τούρκικα με ελληνικά στοιχεία. Μια απ' αυτές η εικόνα του Αγίου Ευσταθίου. Αποτελεί ένα από τα 200 κειμήλια των προσφύγων της Μικράς Ασίας που έμειναν στο μουσείο.

Κι ακόμη, ο ολομέταξος αρχιερατικός σάκος του 17ου αι. με την παράσταση του Χριστού Αμπέλου που ήρθε γύρω στο 1907 από το υποπροξενείο της Ανατολικής Ρωμυλίας, έχει κι αυτός πολλά να «διηγηθεί». Ολοι θα τον προσέξουν στην προθήκη που λάμπει όπως και τη μαργαριτοστόλιστη μίτρα με την παράσταση της Δέησης που βρίσκεται ακριβώς δίπλα. Στο Βυζαντινό Μουσείο τα εκθέματα έχουν να διηγηθούν τη δική τους μεγάλη ιστορία.

e-paideia.net